Küresel Ekonomi Üzerine Etkileri
1. Petrol ve LNG Fiyatlarında Tarihi Sıçrama
Boğaz dünya deniz yoluyla petrol ticaretinin yaklaşık yüzde 20-25’ini (yaklaşık 18-21 milyon varil/gün) ve LNG ticaretinin yaklaşık olarak yüzde 20’sini taşır.
JP Morgan’a göre fiyatlar 120-130 dolar/varile, hatta kriz derinleşirse 150 dolara kadar çıkabilir.
Bloomberg, ani kapanmanın İran dahil herkes için ciddi fiyat şoku anlamına geleceğini bildiriyor.
2. Enflasyonist Baskı ve Ekonomik Yavaşlama
Avrupa’da, petrol fiyatlarındaki hızlı artış enflasyonu yükseltip ulaşım, tarım, imalat gibi sektörleri doğrudan zayıflatır.
Reuters’e göre, fiyatlar 100 $/varili aşarsa küresel büyüme yüzde 1 oranında yavaşlayabilir ve enflasyon aynı oranda yükselebilir.
3. Risk Primi, Sigorta ve Navlunların Yükselişi
Bölgede askeri tansiyon artınca tanker sigorta primleri katlanarak artar (Geçmiş örneklerde: Mayıs–Haziran 2019’da primler 50 bin dolardan 185 bin dolara çıkmıştı).
Navlun maliyetleri artar; deniz taşımacılığı maliyet ve risk primi yükselir.
4. Jeopolitik Gerginlik ve Alternatif Arayışlar
Batılı deniz kuvvetleri boğazı güvence altına almaya çalışır; Çin, Hindistan, Japonya gibi büyük enerji tüketicileri alternatif lojistik arayışlarına girer .
Suudi Arabistan, BAE gibi ülkeler dikkati Kızıldeniz/Fujairah hatlarına çeviriyor.
Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri
1. Doğal Gazda Doğrudan Etki Yok
Türkiye İran’dan petrol almıyor; sadece doğalgaz sağlıyor. Gaz tedarikinde kısa vadede kapanmanın doğrudan bir etkisi yok.
2. Basra Körfezi’nden Petrol Akışında Dalgalanma
Türkiye, Basra’daki petrolü Hürmüz Boğazı üzerinden temin ediyor; bu da toplam ihtiyacın yüzde 20’sine denk geliyor. Bu kaynakta geçici kesinti ikame edilebilir, ancak maliyet artışına yol açabilir.
3. Enflasyon ve Enerji Maliyetleri
Türkiye, ithalata bağımlı olduğu için petrol ve enerji maliyetlerindeki artış iç fiyatlara yansır; enflasyonda yükselme ve cari açığın şişmesi kaçınılmazdır.
4. Enerji Jeopolitiğinde Stratejik Fırsat
Türkiye gibi ülkeler, LNG geçiş merkezine dönüşerek, Avrupa ve Asya arasında köprü fırsatı elde edebilir; Enerji Uzmanı Mehmet Öğütçü’ye göre bu kriz, Türkiye ve Yunanistan gibi ülkelere stratejik fırsatlar sunabilir.
Sonuç
Küresel düzeyde, boğazın kapanması petrol ve doğal gaz fiyatlarında dramatik artış yaratır, enflasyonu yayar, küresel büyümeyi frenler ve ekonomik belirsizlikleri artırır.
Türkiye açısından, doğalgaz sevkiyatında direkt bir sorun olmasa da petrol temini, enflasyon ve dış ticaret dengesi etkilenebilir. Aynı zamanda bu kriz, Türkiye’yi enerji lojistiğinde alternatif olarak öne çıkarabilir.
Ali Emre Deşat
News
